معروف‌ترین صنایع دستی ایران در جهان
جهت خرید لیست تاجران و خریداران خارجی صنایع دستی ایران روی همین متن کلیک کنید.
ایران پس از هند و چین سومین کشور تولید کننده صنایع دستی در دنیا محسوب می‌شود. صنایع دستی ایران شامل ۱۵۵ رشته، ۱۸ گروه و ۱۴۰ زیر مجموعه است اما فرش که یکی از قدیمی‌ترین هنرهای ایرانی محسوب می‌شود جزو زیر مجموعه‌های سازمان صنایع دستی این کشور به حساب نمی‌آید. همچنین ایران اولین کشور دنیا از نظر ثبت روستا و شهرهای جهانی است. طبق تحقیقات انجام گرفته بیش از یک میلیون نفر در رشته صنایع دستی فعالیت می‌کنند که بسیاری از آنها در روستاها و شهرهای دور دست مشغول به کار هستند.
با توجه به اینکه ایران تمدنی ۵ هزار ساله دارد و دارای فرهنگ و سنتی غنی است، غیر ممکن است که در آن شاهد تنوع زیادی از هنر و صنایع دستی نباشیم. به طور کلی در کشور ایران، در تمامی مناطق اقلیمی و جغرافیایی شاهد صنایع دستی هستیم.
از جمله این هنرها می‌توان به سفالگری، سوزن دوزی، گلیم بافی، حصیر بافی، کپوبافی، سنگ تراشی، معرق، بلوچی دوزی و گیوه بافی اشاره کرد.
در این مقاله قصد داریم شما را با معروف‌ترین صنایع دستی ایران که در جهان شناخته شده هستند آشنا کنیم تا بیشتر با هنر مردم این مرز و بوم و جایگاه آنها در در سطح جهانی آشنا و مفتخر شوید.
صنایع دستی چیست؟
صنایع‌دستی به مجموعه‌ای از صنایع کوچک گفته می‌شود که در شهرها و روستاها با تکیه بر دستان افراد بومی و سنتی و بدون استفاده از فناوری‌های پیشرفته از گذشته تاکنون ساخته شده‌اند. این وسایل جایگاه ویژه‌ای در صنعت و هنر کشور و حتی بین المللی دارا می‌باشند. بسیاری از مواد اولیه مورد نیاز این صنایع داخل کشور تولید و تهیه می‌شوند و این خود یکی از اهمیت‌های صنایع دستی محسوب می‌شود.
با توجه به اهمیت زیادی که این صنایع دارا می‌باشند تعریف زیادی از آنها در سایت‌ها و کتاب‌های مربوط به این صنعت در داخل ایران و در خارج از ایران وجود دارد که در میان آنها می‌توان به سازمان ملل یونسکو و سازمان صنایع دستی ایران اشاره کرد.
ویژگی‌های صنایع دستی ایران
همانطور که مشخص است هر هنری باید یکسری استاندارد و چارچوب مشخصی داشته باشد. در ادامه ویژگی‌ها و فاکتورهایی که باید در صنایع دستی رعایت شوند را با هم بررسی می‌کنیم:
- بهره‌وری یا ایجاد مواد اولیه برای ساخت صنایع دستی
- دارا بودن قیمت‌های اقتصادی با توجه به ارزش هنری که دارند در مقایسه با محصولات دیگر
- امکان انتقال چرخه تولید صنایع دستی از یک خانواده
- بهره‌وری از نگاره‌های فرهنگی، بومی و ملی در تهیه صنایع دستی
- قابلیت ایجاد بسترهای گسترش تولیدی در مناطق مشابه بومی
صنایع دستی ایران در شهرها و روستاهای مختلف
صنایع دستی اصفهان
اصفهان که با عنوان شهر جهانی صنایع دستی شناخته می‌شود نه تنها جایگاه اول را در زمینه صنایع دستی ایران دارد، بلکه به دلیل آنکه این شهر دارای یک سوم از کل صنایع دستی ثبت شده در جهان را دارا می‌باشد، شورای جهانی صنایع دستی نام آن را به عنوان شهر جهانی صنایع دستی به ثبت رسانده است.
از جمله معروف‌ترین صنایع دستی ایران که در این شهر تهیه می‌شود می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- مینا کاری
مینا کاری هنری با سابقه است که از گذشته تا به حال انجام می‌شده است. مینا کاری بر روی فلزاتی همچون طلا، نقره و مس انجام می‌شود که امروزه این کار بیشتر بر روی مس انجام می‌شود.
- خاتم کاری
یکی دیگر از صنایع دستی اصفهان، خاتم کاری است که قدمت آن به دوران صفوی باز می‌گردد. در زمان‌های گذشته میز و صندلی، کاخ‌ها و رحل‌های قرآن خاتم کاری می‌شدند.
- ملیله سازی
دیگر صنایع دستی اصفهان که از اهمیت هنری بالایی برخوردار است و تولید آن نیاز به دقت و ظرافت زیادی احتیاج دارد، ملیله سازی است. ملیله سازی امروزه بر روی محصولات همچون نقره و مس انجام می‌شود.
- منبت کاری
منبت به معنای هنر کنده کاری بر روی چوب است که از زمان‌های گذشته تا به حال انجام گرفته است.
- قلمکار سازی
قلمکار سازی یکی دیگر از صنایع دستی پرطرفدار است که از زمان مغول‌ها تا به حال در ایران مرسوم شده است. قلمکار سازی بیشتر بر روی پارچه‌ها و لباس‌های مردانه و زنانه انجام می‌شده است.
- کاشی سازی
یکی دیگر از اصلی‌ترین صنایع دستی اصفهان، کاشی سازی است. بر روی کاشی‌ها، نقشه‌ها و طرح‌های قدیمی به کار می‌روند که امروزه طرفداران بسیار زیادی نیز دارند. از دیگر صنایع دستی اصفهان می‌توان به نقره سازی، نگار گری، قلم زنی و هنر مشبک اشاره کرد.
صنایع دستی استان گیلان
استان گیلان به دلیل پوشش خاکی مناسب، گیاهان و آب و هوایی که دارد از چندین هزار سال پیش تا به حال محل زندگی افراد بسیاری بوده و به همین علت در صنایع دستی شناخته شده‌اند. البته صنایع دستی این منطقه به دلیل اینکه هیچگاه پایتخت سلطنت‌های بزرگی نبوده، تجملی نمی‌باشد و تنها برای مصارف روزانه افراد استفاده می‌شود.
از صنایع دستی استان گیلان به موارد زیر اشاره کرد:
حصیربافی
حصیر بافی یکی از صنایع بومی استان گیلان است که توسط بانوان آبکنار، بندر انزلی و غازیان انجام می گردد. همچنین انواع زیر انداز، سبد، زیر داغی، آبکش و... از محصولات این صنعت بومی به حساب می آیند.
چموش دوزی
چمن مصنوعی کفش چرمی است که توسط هنرمندان این رشته در شهرهای استان گیلان بافته می شود.
مروابافی
یکی دیگر از صنایع متداول و رایج استان گیلان مرواربافی است که در زندگی روزمره مردم هم کاربرد دارد. از دیگر صنایع دستی استان گیلان می‌توان به تولیدات عروسک کاموایی، سرامیک و سفالگری، چادر شب بافی، بامبو بافی و رشتی دوزی اشاره کرد.
صنایع دستی شیراز
قلم زنی یکی از شناخته شده‌ترین هنرهای ایران است که دارای سابقه‌ای طولانی می‌باشد، این هنر در ابتدا از حجاری کوه‌ها و سنگ‌ها انجام می‌گرفته و بعد به حکاکی و اکنون به قلمزنی تبدیل شده است. در این هنر استادان با قلم‌های فولادی روی ورق‌های فلزی طرح‌های زیبایی حکاکی می‌کنند. در حال حاضر قلمزنی در شیراز به سبک هخامنشیان، سکاها و ساسانیان انجام می‌شود.
صنایع دستی استان زنجان
دستی استان زنجان به صورت زیر می‌باشد:
- انواع چاقو جیبی، قلم تراش، دسته ملیله، کارد آشپزخانه و...
- انواع ملیله پایه استکان، قاشق، سینی، چای خوری، قاشق و چنگال غذا، قاب عکس، کاسه، گلدان و...
- چارق که نوعی کفش رو فرشی زیبای زنانه است
- فرش و گلیم دست باف
- وسایل نقره و طلا به صورت ملیله کاری
صنایع دستی مشهد
مشهد یکی از شناخته شده‌ترین مراکز قالی بافی و فرش بافی در ایران است که قالی‌های آن در اکثر موزه‌های سراسر دنیا به نمایش گذاشته شده است. اگر علاقه به تماشا و یا خرید فرش‌های دستباف را دارید می‌توانید به بازار فرش مشهد مراجعه کنید و مرغوب‌ترین فرش‌ها را در آنجا پیدا کنید. از دیگر صنایع دستی مشهد می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
گلیم بافی، فیروزه تراشی، پوستین دوزی، سنگ تراشی و هرکاره تراشی، ارغوان بافی، نمد بافی و سماور سازی
صنایع دستی استان بوشهر
در حال حاضر یکی از مهم‌ترین صنایع دستی استان بوشهر، گلیم و گبه صادراتی است که می‌توانید آن را در بسیاری از شهرستان‌های این استان پیدا کنید. از مهم‌ترین مراکز گبه بافی استان بوشهر می‌توان به روستاهای کمالی، شول، بهمنیاری، عباسی، محمد صالحی، کلر و فخر آوری اشاره کرد. البته صنایع دستی این استان به همین‌جا ختم نمی‌شود، بلکه عبای شتری بوشهر هم یکی دیگر از صنایع دستی این شهر است.
معروف‌ترین صنایع دستی ایران
حال که با صنایع دستی بسیاری از شهرها آشنا شدید بهتر است که شما را با معروف‌ترین صنایع دستی که در سطح بین المللی شناخته شده‌اند آشنا کنیم.
۱. فرش‌های دستباف:
یکی از مهم‌ترین و شناخته شده‌ترین صنایع دستی ایران فرش‌های دستباف است. این فرش‌ها با طرح‌های زیبا و با تکیه بر سنت طرح‌های قومی و ملی در سده ۱۷ بسیار با شکوه می‌باشند. محبوبیت این فرش‌ها نه تنها در داخل کشور بلکه در سطح بین المللی هم زبان زد هستند و از گذشته تا به حال محصولات دستبافی مانند قالیچه، گلیم، قالی و زیلو از اهمیت ویژه‌ای در سطح جهانی برخوردار بودند.
۲. سرامیک و سفال:
صنعت سرامیک و سفال در ایران دارای قدمتی ۸۰۰۰ ساله است و جزو قدیمی‌ترین هنرهای سنتی ایران به حساب می‌آید. از قدیمی‌ترین کارگاه سفالگری جهان، کارگاه سفال گری شهر شوش است که در حال حاضر نماد تاریخی کشور ایران است. باید بدانید که یکی از قدیمی‌ترین ظروف سفالی که در کاوش‌هایی که در ری، کاشان و ترکستان انجام گرفته شده نقشی شبیه به ظرف‌های ساخته شده از سبد بوده است که با توجه به این موارد می‌توان گفت که اولین ظروفی که انسان‌های اولیه از آن برای مصارف روزانه استفاده می‌کردند سبد بوده است.
۳. قلمزنی:
یکی دیگر از شناخته‌شده‌ترین صنایع دستی ایران قلمزنی است که به سبک اصفهان، شیراز و تبریز انجام می‌گردد. با توجه به گفته‌های برخی از اساتید قلمزنی، قدیمی‌ترین سبک این هنر، قلم زنی شیراز است. در این هنر بیشتر از طرح‌های گل، تخت جمشید و مرغی استفاده می‌شود. یکی از دلایلی که هنر قلمزنی در جهان رواج پیدا کرده است دوام و عمر بالای آن است. نقوش و طرح‌های به کار رفته بر روی این ظروف به دلیل دگرگونی‌های فرهنگی متفاوت است و تحت تاثیر شرایط اجتماعی تغییر پیدا کرده است.
۴. سرمه دوزی:
سرمه دوزی که قدمت آن به دوران اشکانیان باز می‌گردد، یکی از شناخته شده‌ترین صنایع دستی ایران است. گفتنی است که این هنر یکی از قدیمی‌ترین انواع هنرهای تزئینی پارچه محسوب می‌شود. جالب است بدانید محبوبیت این هنر آنقدر زیاد شده بود که در زمان تیموریان پرده‌های تزئینی خانه کعبه را با استفاده از سرمه دوزی انجام داده‌اند.
۵. قلاب دوزی:
هنر قلاب دوزی که به ۵۵۰ سال پیش از میلاد مسیح باز می‌گردد یکی از شناخته شده‌ترین آثار رودوزی ایران محسوب می‌شود. قلاب دوزی با استفاده از ابزارهای ساده انجام می‌شود و با کمک نخ‌های رنگین ابریشمی اثری زیبا خلق می‌شود. قلاب دوزی در انواع مختلف تزئینی مانند لباس، پرده، دامن و... کاربرد داشته است.
۶. زیورآلات باستانی:
آلیاژهای گران قیمت با طراحی‌های منحصر به فرد، یکی از صنایع دستی معروف ایران می‌باشد که از گذشته تا به حال مورد توجه ایرانیان و دیگر کشورهای جهان قرار گرفته است. شهرهای جنوبی و غربی ایران با استفاده از آلیاژهای مختلف از جنس نقره، طلا، فیروزه و... زیورآلاتی با سبک و سیاق بومی خود تولید می‌کردند.
7. حصیر بافی:
یکی دیگر از صنایع پرطرفدار ایران حصیر بافی است که در حال حاضر طرفداران زیادی دارد. این هنر زیبا به جز ایران در کشورهای دیگری مانند اندونزی، آفریقا و تایلند هم پرطرفدار و رایج است. باید بدانید که بسیاری از مردم شمال و جنوب ایران برای پر کردن اوقات فراغت خود مشغول به حصیر بافی می‌شوند و مخارج زندگی خود را از این راه به دست می‌آورند. با پیچاندن و بافت رشته‌های گیاهی می‌توان اشکال مختلفی مانند فرش، کلاه، پرده و... تهیه کرد.
درحال حاضر این اشیای تزئینی در زندگی‌های شهری رایج شده و بسیاری از مردم از این وسیله برای تزئینه خانه خود استفاده می‌کنند.
8. ظروف مسی و شیشه‌ای:
از صنایع دستی دیگر ایران که امروزه طرفداران زیادی پیدا کرده است می‌توان به شکل دادن ظروف مسی و شیشه‌ای به مدل‌های مختلف اشاره کرد.صنعت شیشه‌گری یکی از اولین تکنولوژی‌های پیشرفته ساخت بشر بوده و ایران هم جزو پیشروان این صنعت محسوب می‌شود. همچنین علاوه بر صنعت شیشه‌گری ایران جزو اولین کشورها در صنعت فلز کاری و مسگری می‌باشد.
صادرات صنایع دستی ایران
در حال حاضر یکی از بهترین سوغاتی‌هایی که می‌توانید بعد از هر سفر خود در هر نقطه از ایران برای دوستان خود ببرید صنایع دستی است. همچنین اگر قصد سفر ندارید و یا می‌خواهید برای خود و خانواده‌تان صنایع دستی هر شهری را تهیه کنید، امروزه فروشگاه صنایع دستی ایران به صورت آنلاین هم قابلیت خریداری کردن دارد و شما می‌توانید آنها را تهیه و خریداری کنید.
مهم ترین عوامل برای صادرات صنایع دستی
۱. معرفی محصولات دست ساز
۲. برند سازی
باید در بازار جهانی محصول دست ساز تان حضور فعال داشته باشد تا بتوانید قوی‌تر در بازار جهانی محصولات‌تان را به دست مشتری برسانید.
۳. بسته بندی
بسته بندی یکی دیگر از عوامل مهم در فروش محصولات است که البته تنها رسیدن محصول به دست مشتری ملاک نیست. به عنوان مثال لیست خریداران صنایع دستی ایران برای وسایل شکستی باید بسته بندی مناسبی در نظر بگیرید.
۴. تبلیغات
شما باید به دنیا اعلام کنید که محصولی را برای فروش دارید و همچنین باید مشتری را ترغیب کنید تا محصول شما را بخرد.
. بانک اطلاعات مشاغل و اصناف
. 
. ایمیل: info@abarfile.ir